Pochód rektorski – ceremonia rozpoczęcia roku akademickiego

Z początkiem października na uczelniach rozpoczyna się nowy rok akademicki. Jego uroczystości określone są w ceremoniale uczelnianym. Wśród elementów wspólnych można wyróżnić pochód rektorski, ślubowanie nowych studentów oraz wygłoszenie wykładu inauguracyjnego.

W pochodzie rektorskim (orszaku rektorskim) spod rektoratu do sali inaugurującej nowy rok akademicki biorą udział Rektor uczelni, prorektorzy, Senat, dziekani oraz inni przedstawiciele społeczności akademickiej. Tradycyjnie pochód rektorski wygląda różnie w zależności od uczelni. Przy ustalaniu kolejności miejsc w przemarszu mamy do czynienia z odwróconą precedencją inaczej to ujmując z tzw. porządkiem kanonicznym, czyli zaczynając od osób o najniższej randze w hierarchii uczelnianej, a kończąc na rektorze.

A jak wygląda ustawienie w pochodzie rektorskim na różnych uczelniach? Czy jest to porządek zunifikowany, czy też są różnice? Oto kilka przykładów:

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie tak określa kolejność w pochodzie rektorskim prowadzonym przezpedli (tradycyjna nazwa woźnych na uniwersytetach), w którym uczestniczą kolejno: doktorzy habilitowani, profesorowie poszczególnychwydziałów prowadzeni przez swoich dziekanów, władze Uczelni oraz zaproszeni goście. Lakoniczny nieco porządek umieszczony jest w zakładce strony Uniwersytetu Ekonomicznego „Symbole i tradycje”. [1]

Bardziej precyzyjny jest opis pochodu rektorskiego Uniwersytetu Rzeszowskiego. Zawarty jest on w rozdziale IV Regulaminu Ceremoniału akademickiego Uniwersytetu Rzeszowskiego [2]. W paragrafie 14 napisano, iż pochód rektorski poprzedzony jest pocztem sztandarowym uczelni. Następny paragraf 15 wymienia sposób uporządkowania pochodu, czyli:

1. Po poczcie sztandarowym idą doktorzy według starszeństwa promocji, od najmłodszych do najstarszych.
2. Po doktorach zajmują miejsce według starszeństwa, od najmłodszych do najstarszych, doktorzy habilitowani i profesorowie.
3. Następnie zajmują miejsce goście niemający prawa do używania togi, jeśli biorą udział w pochodzie, od najniższej do najwyższej rangi.
4. Goście mający prawo używania togi zajmują kolejne miejsca w pochodzie, według takiego samego porządku, jaki został ustalony w ust. 1 i 2.
5. Senat poprzedzają pedle z laskami rektorskimi, ubrani w togi, berety i rękawiczki
   w kolorze ciemnoniebieskim.
6. Następnie idą członkowie Senatu, dziekani, prorektorzy. Pochód zamyka Rektor.

Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu ma odmienną kolejność [3]. W Regulaminie określającym ceremoniał akademicki Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu w paragrafie 11 rozdziału 4 pt. Orszak rektorski czytamy:

Uporządkowanie orszaku jest następujące:
1) Pochód otwiera poczet sztandarowy, następnie zajmują̨ miejsce przewodniczący Samorządu Doktorantów i przewodniczący Zarządu Samorządu Studentów

2)Następnie zajmują̨ miejsce doktorzy według starszeństwa promocji, od najmłodszych do najstarszych.

3)  Po doktorach zajmują̨ miejsce według starszeństwa, od najmłodszych do najstarszych, doktorzy habilitowani i profesorowie.

4)  Następnie zajmują̨ miejsce goście uczelni niemający prawa do używania togi, jeśli biorą̨ udział w pochodzie, od najniższej do najwyższej rangi.

5)  Goście mający prawo używania togi zajmują̨ kolejne miejsca w pochodzie, według takiego samego porządku, jaki został ustalony w pkt 2 i 3.

6)  Następnie idą̨ członkowie Senatu, doktorzy honoris causa, dziekani, prorektorzy. Orszak zamyka Rektor, a za nim idą̨ pedle z berłami rektorskimi, ubrani w togi i birety w kolorze czarnym.

Zgoła inną kolejność można zaobserwować w pochodzie rektorskim Uniwersytetu Warszawskiego, który otwierają pedle z laską rektorską. Po nich kroczy poczet sztandarowy uczelni, co wynika z ceremoniału używania sztandaru, następnie wszyscy uczestnicy orszaku rektorskiego w ustalonej tradycją uniwersytecką w kolejności kanonicznej.[4]

W pochodach rektorskich przewidziano również miejsca dla zaproszonych gości. Jeśli w pochodzie biorą̨ udział prorektorzy lub Rektorzy innych uczelni w strojach akademickich, zajmują̨ miejsca przed prorektorami lub Rektorem, według przyjętego na Uniwersytecie porządku (czyli od rangami od najmłodszych do najstarszych). Natomiast, gdy w pochodzie biorą̨ udział dostojnicy państwowi szczebla centralnego (np. minister), to zajmą oni miejsca obok Rektora lub przed nim.

A jaka jest kolejność przedstawicieli wydziałów? Tradycyjnie przyjmuje się starszeństwo powstawania danych wydziałów (porządek kanoniczny) i tak na przykład w Uniwersytecie Jagiellońskim miejsce w orszaku rektorskim zajmują: Wydział Geografii i Geologii
Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Wydział Chemii, Wydział Matematyki i Informatyki, Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej, Wydział Polonistyki, Wydział Filologiczny, Wydział Historyczny, Wydział Filozoficzny, Wydział Nauk o Zdrowiu, Wydział Farmaceutyczny, Wydział Lekarski oraz Wydział Prawa i Administracji.[4]

Źródła

1. http://uek.krakow.pl/pl/uczelnia/o-uniwersytecie/symbole-i-tradycja.html

2. http://www.ur.edu.pl/uniwersytet/uczelnia/ceremonial

3. https://www.ue.wroc.pl/p/dla_pracownikow/zarzadzenia_pisma_okolne_rektora2017/zal_55_17_ceremonial_akademicki_2017.pdf

4. W. Szymczak, Etykieta w biznesie i administracji publicznej z elementami protokołu dyplomatycznego, Difin 2018, rozdział 2.7 Ceremoniał w szkołach wyższych, s. 59-61

5. https://www.uj.edu.pl/documents/10172/137595239/publik_inaug2017_calosc.pdf/f72aa32c-6d46-4d82-a714-d8e14bbfc688

Fotografie ze zbiorów własnych autora.