Poczet sztandarowy – praktyczne wskazówki

Początek września i października wiąże się z rozpoczęciem roku szkolnego czy akademickiego. W różnych uroczystościach inaugurujących nauczanie udział biorą poczty sztandarowe. Warto przypomnieć sposób zachowania się pocztu sztandarowego, szczególnie w obliczu zbliżającej się rocznicy odzyskania niepodległości i związanej z nią różnych uroczystości o charakterze,  państwowym, patriotycznym, patriotyczno-religijnym i religijnym.

Dlaczego warto to przypomnieć? Gdyż w różnych sytuacjach popełnianie są błędy wynikające z braku znajomości zasad zachowania pocztu sztandarowego.

Błędne zachowania, które można zaobserwować:

• szarfy założone na lewe ramię,
• pochylenie sztandaru przy jego wprowadzaniu więcej niż 45 stopni,
• przypadkowy ubiór (np. białe buty sportowe do galowego stroju szkolnego),
• siedzenie pocztów sztandarowych na uroczystościach religijnych i szkolnych,
• klękanie (przekazywanie znaku pokoju) przez członków pocztów sztandarowych podczas mszy świętej,
• „zagubienie się” osoby z pocztu i podbieganie do idącego już pocztu w szyku,
• rozmawianie osób z pocztu ze spotkanymi znajomymi.

Pewnym wzorem i punktem odniesienia w ustalaniu choćby ceremoniału dla licznych stowarzyszeń i organizacji jest Ceremoniał Wojskowy Sił Zbrojnych RP. Wzorując się na jego zapisach (lecz nie kopiując dosłownie zachowań wojskowych) można tak opracować własny ceremoniał organizacyjny, by był dopasowany do różnych sytuacji z użyciem pocztu sztandarowego.

Dlatego nowe osoby wybrane do pocztu sztandarowego powinny przejść przeszkolenie w zakresie musztry indywidulanej, czyli: marszu i zatrzymania, zmiany kierunków marszu, zwrotów w miejscu, postawy zasadniczej i swobodnej. Również powinny przejść przeszkolenie z zachowań ze sztandarem, w tym: chwytów sztandarem („na ramię”, „prezentuj”, „do nogi”) oraz przenoszenia sztandaru.

Role osób w poczcie sztandarowym

Pocztem sztandarowym kieruje dowódca pocztu (wydaje komendy), chorąży (w pocztach mundurowych – sztandarowy) trzyma sztandar, a trzecia osoba nazywana jest asystującym. Do pocztu wybiera się osoby z tej samej jednostki organizacyjnej (szkoły, uczelni, stowarzyszenia, organizacji), które są wyróżniającymi się osobami w działalności (nauce, pracy) jak też wykazują się nienaganną postawą patriotyczną.

Jeśli chodzi o ubiór osób z pocztu sztandarowego, to albo to są uniformy organizacyjne (np. harcerze, leśnicy, kolejarze, policja, wojsko), stroje regionalne, albo jest to odświętny ubiór (np. galowy ubiór ucznia czy studenta, czyli ciemny garnitur lub biała koszula, ciemne spodnie/spódnice, czarne buty i w przypadku wyższej uczelni – czapka studencka jako zwyczajowe nakrycie głowy).

Każdy poczet sztandarowy ma swoje insygnia. Są to białe rękawiczki (opcjonalnie) oraz szarfa przewieszona przez prawe ramię i spięta na wysokości lewego biodra. W przypadku jednostek edukacyjnych i większości stowarzyszeń jest to biało czerwona szarfa zakładana tak, by biały kolor był skierowany w stronę kołnierza (szarfy noszą trzy osoby w poczcie). Lecz są też wyjątki: w poczcie Warszawskiej straży miejskiej szarfę nosi tylko chorąży i jest ona żółto czerwona, poczty sztandarowe Polskiego Stronnictwa Ludowego mają zwyczajowo szarfy zielone. Natomiast podczas uroczystości wojskowych czy państwowych z udziałem służb mundurowych poszczególne pododdziały w składzie pocztu sztandarowego mają sztandarowego noszącego specjalną szarfę zwaną bandolierem (dla wojska polskiego jest to pas wykonany ze skóry i pokryty czerwonym suknem ze srebrnym galonem). Ale to materiał na osobny artykuł.

Właściwe i rekomendowane zachowania pocztu sztandarowego przy różnych uroczystościach składają się z następujących elementów:

Poczet sztandarowy przygotowuje się do wprowadzenia sztandaru od 20 do 30 minut przed rozpoczęciem uroczystości (skręcenie drzewca sztandaru, założenie szarf i opcjonalnie rękawiczek).

Do transportu sztandaru z drzewcem w inne miejsce służy specjalny pokrowiec. Zostaje on pod opieką wyznaczonej do tego osoby (może być członka pocztu sztandarowego).

Po uroczystości członkowie pocztu lub wyznaczone osoby odpowiedzialne są za złożenie sztandaru, przetransportowanie go i umieszczenie w miejscu jego przechowywania łącznie z innymi insygniami pocztu jak szarfy i rękawiczki. W różnych organizacjach są to specjalne oszklone gabloty w izbach tradycji, pomieszczeniach kierownictwa organizacji

Przy wprowadzaniu sztandaru na pomieszczania, gdzie odbywa się uroczystość, czy do kościoła sztandarowy pochyla sztandar do 45 stopni.

Jeśli na uroczystości jest więcej niż jeden sztandar, to dowódca jednego z pocztów wybierany jest na koordynatora wprowadzania i wyprowadzania wszystkich pozostałych pocztów sztandarowych.

Postawa „prezentuj” w poczcie sztandarowym organizacji (musztra i zachowanie ze sztandarem będzie tematem osobnego artykułu) wykonuje się podczas: grania hymnu narodowego czy hymnu organizacji, śpiewanie Roty, wciągania flagi państwowej na maszt, ogłoszenia minuty ciszy dla uczczenia czyjejś pamięci, składanie trumny/urny do grobu, w kościele podczas mszy świętej (czytanie ewangelii, podniesienie hostii, błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem), podczas składania wieńców w szkołach i uczelniach podczas ślubowania uczniów/studentów. Postawa „prezentuj” w służbach mundurowych to osobna i bardzo szczegółowo regulowana regulaminami i ceremoniałem sfera.

Poczet sztandarowy danej organizacji (np. uczelni, szkoły, partii, stowarzyszenia) uczestniczy w uroczystościach ważnych dla organizacji, uroczystościach regionalnych, państwowych, patriotycznych, patriotyczno-religijnych, religijnych oraz gdy jest zaproszony na uroczystości przez inne organizacje. Udział pocztów służb mundurowych regulują oddzielne przepisy i ceremoniały (np. Ceremoniał Wojskowy Sił Zbrojnych RP, Ceremoniał Policyjny).

I ostatnia podpowiedź. Jak się zachować, gdy na uroczystości jest wiele pocztów sztandarowych? Zgodnie z zapisami ceremoniału wojskowego poczty sztandarowe organizacji pozarządowych, środowisk kombatanckich i innych partnerów społecznych wykonują̨ takie same czynności, jak poczet sztandarowy kompanii honorowej. (Ceremoniał Wojskowy SZ RP s. 17 przypis 35)

źródła:

http://szpkatowice.pl/doc/ceremoniał_pocztu_sztandarowego.pdf[dostęp 6.09.2018]

https://edurada.pl/artykuly/ceremonia-szkolny/[dostęp 6.09.2018]

http://www.ur.edu.pl/uniwersytet/uczelnia/ceremonial[dostęp 6.09.2018]

Ceremoniał Wojskowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 2014

Ceremoniał Policyjny, Komenda Główna Policji, Warszawa 2012

fotografie: Wojciech F. Szymczak