Precedencja orderów i odznaczeń

Precedencja orderów i odznaczeń ma swoje źródło w ich starszeństwie, wynikającym ze źródeł prawa oraz zwyczajowej hierarchii ważności odznaczeń w danym państwie. W Polsce starszeństwo (nie ma osobnego dokumentu określającego precedencję) orderów i odznaczeń reguluje Ustawa z dnia 16 października 1992 r o orderach i odznaczeniach.* Kolejność noszenia orderów i odznaczeń wynikające z ich starszeństwa regulowana jest przez rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej z dn. 10 listopada 1992 r. w sprawie opisu materiału, wymiarów wzorów rysunkowych oraz sposobu i okoliczności noszenia odznak orderów i odznaczeń.**

Oto jak przedstawia się starszeństwo (precedencja) orderów.

• Order Orła Białego
• Order Wojenny Virtuti Militari – klasy od I do V
• Order Odrodzenia Polski – klasy od I do V
• Order Krzyża Wojskowego – klasy od I do III
• Order Krzyża Niepodległości – klasy od I do II
• Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej – klasy od I do V

Odznaki odznaczeń nosi się natomiast w następującej kolejności (z wariantem usytuowania Krzyża Wolności i Solidarności – patrz wyjaśnienie poniżej):

• Krzyż Walecznych
• Krzyż Wojskowy
• Krzyż Zasługi za Dzielność
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
• Krzyż Wolności i Solidarności (zob. wyjaśnienie poniżej)
• Złoty Krzyż Zasługi
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami
• Brązowy Krzyż Zasługi
• Wojskowy Krzyż Zasługi z Mieczami, Morski Krzyż Zasługi z Mieczami, Lotniczy Krzyż Zasługi z Mieczami (równorzędne między sobą)
• Wojskowy Krzyż Zasługi, Morski Krzyż Zasługi, Lotniczy Krzyż Zasługi (równorzędne między sobą)
• Medal za Ofiarność i Odwagę
• Złoty Medal za Długoletnią Służbę
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
• Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie
• Gwiazdy

Ordery i odznaczenia wojenne mogą być nadawane tylko w czasie wojny oraz nie później niż pięć lat po jej zakończeniu. W związku z tym nadawanie Orderu Wojennego Virtuti Militari (pięcioklasowy), Krzyża Walecznych oraz Krzyża Zasługi z Mieczami (trzystopniowy) za dotychczasowe zasługi zostało zakończone.***

I na koniec jedno wyjaśnienie. Krzyż Wolności i Solidarności stał się już odznaczeniem pamiątkowym. W Ustawie z dnia 10 października 2014 r. o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach w art. 1 ust. 1 nadała brzmienie art. 15a ustawy: „Krzyż Wolności i Solidarności jest odznaczeniem o charakterze pamiątkowym, będącym nagrodą dla działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej, którzy w okresie od 1 stycznia 1956r. do 4 czerwca 1989r., z wyłączeniem okresu od 31 sierpnia 1980 r. do 12 grudnia 1981 r., na terytorium Polski co najmniej przez 12 miesięcy:” W związku z tym, iż odznaczeniu nadano charakter pamiątkowy, powinien w hierarchii być przesunięty z piątego miejsca na znacznie dalsze np. po Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie, a przed Gwiazdami, będącymi również odznaczeniami pamiątkowymi. Jednak Ustawodawca nie zmienił tego i stąd dalej Krzyż widnieje jako ważne odznaczenie.

*(Dz.U. 1992, poz. 450 z późn. zm.).

**(Dz. U. z 1992 r. Nr 90, poz.452 z późn. zm.)

***http://www.prezydent.pl/prezydent/kompetencje/ordery-i-odznaczenia/, dostęp: 27.03.2018

Ilustracje zasięgnięte ze strony: https://pl.wikipedia.org/wiki/Polski_system_orderowo-odznaczeniowy, Public Domain