Szabat w podróży do Izraela

Gdy wybieramy się do Izraela z wizytą, wycieczką czy też pielgrzymką, pewne niedogodności możemy doświadczyć podczas szabatu[1]. Będą zamknięte sklepy, nie będzie jeździła komunikacja, będzie ograniczona liczba czynnych punktów gastronomicznych.

Czym jest w takim razie szabat?

W judaizmie szabat jest siódmym dniem tygodnia. Szabat jest dniem świątecznym, dniem wypoczynku. Jest najważniejszym dniem dla wszystkich Żydów. Stanowi on pamiątką cyklu stworzenia świata (Wj 23,12; 34,21) jak też wyprowadzenia Izraelitów z Egiptu (Wj 20,9-11; Pwt 5,12.15). Trwa od zachodu słońca w piątek i kończy się prawie godzinę po zachodzie słońca w sobotę. W piątkowe popołudnie możemy na izraelskich ulicach usłyszeć wzajemne pozdrowienia „szalom szabat”.

Czas szabatu

Judaizm posiada wiele odłamów. Lecz na potrzeby artykułu przyjmiemy i naszkicujemy najbardziej tradycyjne obchodzenie tego dnia świątecznego. Szabat rozpoczyna się w piątek wieczorem nabożeństwem w synagodze. Po powrocie do domu zapala się o zmierzchu dwie świece (ale też może być ich więcej) przez panią domu. Następnie pan domu błogosławi wszystkim domownikom odmawiając kidusz nad kielichem wina. Podczas szabatu rodzina spożywa trzy posiłki świąteczne, śpiewając przy nich pieśni szabatowe. Sobota też upływa na modlitwach (w synagodze i w domu). Przy sobotnim zmierzchu i końcu okresu szabatu obchodzi się ceremonię hawdali czyli „rozdzielenia” dnia świątecznego od normalnego dnia pracy.

Szabasowe graniczenia i zakazy

W czwartek i w piątek przygotowuje się dania, które będą spożywane podczas dnia świątecznego. Wynika to z zakazu wykonywania codziennych prac. Spis 39 zabronionych prac znajduje się w Misznajot Szabat, traktacie zawartym w Moed (drugi z sześciu działów Miszny). Wymieńmy tylko niektóre:

• oranie (też nawożenie, pielenie),
• sianie (podlewanie roślin,
• rzucanie pestek na ziemię),
• wyrabianie ciasta (też mieszanie cementu z wodą),
• wybielanie (usuwanie plam, namaczanie ubrań),
• szycie (sklejanie, łączenie materiałów),
• pisanie (rysowanie wzorów, stawianie pieczęci),
• rozpalanie ognia (palnie papierosów, włączanie światła, naciskanie przycisków urządzeń elektrycznych, podtrzymywanie ognia).

Państwo Izrael a utrudnienia w czasie szabatu

I tu dochodzimy do kłopotów, jakie możemy spotkać przy przylocie lub wylocie w czasie szabatu. Izrael ma uregulowane prawnie funkcjonowanie różnych sfer życia. Od piątku po zmierzchu do soboty po zachodzie słońca są zamknięte bazary, jest zamknięta większość sklepów i żydowskich restauracji. Czyli już po przylocie będziemy mieli kłopoty z zakupem produktów spożywczych. Do tego nie funkcjonuje komunikacja publiczna. Nie jeżdżą autobusy i pociągi. Jedynym środkiem dostania się z lotniska do Tel-Awiwu czy Jerozolimy są prywatne taksówki przy świątecznej (droższej) taryfie opłat. Podobnie będzie też przy wylocie i by się dostać w tym czasie na lotnisko, trzeba będzie wziąć drogą taksówkę.

Czas wizyty w Izraelu

Z racji utrudnień w czasie szabatu najlepiej przybyć do Izraela najpóźniej w piątek w południe, gdyż już od godziny 15, 16 systematycznie zamykane są sklepy i punkty gastronomiczne. A poza tym od mniej więcej godzin popołudniowych systematycznie wygaszane są połączenia komunikacji miejskiej (autobusy i pociągi). Natomiast bezpieczniej jest wylądować na lotnisku w czwartek. Również wylot z Izraela może być albo lotem nocnym w sobotę (po zakończeniu szabatu), albo w niedzielę. W sytuacji czasu przylotu i wylotu w czas szabatu należy się liczyć z dodatkowymi kosztami wynajęcia taksówki.

Rozwiązania szabatowe

Nie tylko w hotelach w Izraelu, ale też w hotelach w innych państwach (w tym też w Polsce) istnieją różne udogodnienia. Pomagają one w przestrzeganiu praw związanych z szabatem, choćby otwieranie pokoi normalnym kluczem a nie elektronicznym, światło w pokoju na fotokomórkę, czy też winda poruszająca się w trybie szabatowym, czyli jeżdżąca z parteru na górne kondygnacje bez wciskania przycisków. Po prostu winda otwiera i zamyka drzwi na każdym (lub co drugim) piętrze i można do niej wsiąść i wysiąść bez wciskania przycisków. Również niektóre kuchenki mają tryb podgrzewania czy bardzo wolnego gotowania. Potrawy nastawia się w piątek w południe, a ustawiona temperatura utrzymuje potrawy gotowe do spożycia w piątek wieczorem i przez całą sobotę.

Polska reprezentacja piłki nożnej a czas szabatu

Reprezentacja Polski w piłce nożnej rozegra mecz z Izraelem w Jerozolimie 16 listopada 2019 r. Ale przygotowania trwają już od kilku miesięcy [3]. Szczególnie to jest istotne, gdyż nasza reprezentacja przyleci do Izraela właśnie w szabat. Jakie wyzwania stoją przed sztabem reprezentacji Polski? Być może przygotowanie sobotnich posiłków w piątek; być może będą chodzili w hotelu po schodach, a nie korzystali z windy; być może część kibiców będzie miała problemy z dojechaniem na stadion w Jerozolimie, gdyż dojazd będzie znacznie droższy przy korzystaniu z taksówek). Zaproponowano też zmianę w menu, by zamiast kalafiora zaserwować brokuła. I tu zagadka – dlaczego?

Źródła:

[1] hebr. szabat (jid. szabes)– szbt [szin+be(j)t+taw], tzn. odpoczywać, ustawać, obserwować

[2] między innymi judaizm ortodoksyjny, konserwatywny, mesjanistyczny, rekonstrukcjonistyczny, postępowy, świecki i humanistyczny

https://www.jhi.pl/psj/szabat_Szabat

[3] http://www.sport.pl/pilka/7,65037,24904004,schodami-zamiast-winda-i-bez-kalafiora-kibice-tylko-taksowkami.html