Wspomnienie zmarłych w różnych kulturach

1 listopada na świecie – jako Święto Zmarłych – obchodzi się bardzo różnorodnie. Być może trafimy do któregoś kraju, w którym zwyczaje i tradycje są różne od tego co znamy z naszych cmentarzy. Dla wyjaśnienia, w kościołach łacińskich jest to Uroczystość Wszystkich Świętych, czyli dla wszystkich chrześcijan, którzy osiągnęli stan zbawienia i przebywają w niebie. Natomiast za duszę zmarłych modlimy się w Zaduszki (Dzień Zaduszny, wł. Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych).

Kościoły prawosławne i protestanckie

W krajach, gdzie w większości jest Kościół prawosławny nie ma tradycji modlitwy za zmarłych w dniu 1 listopada. Modlitwy za zmarłych odbywają się w 3, 9 i 40 dni po pochówku, jak też w pierwszą rocznicę pogrzebu. Szczególnym czasem za dusze zmarłych jest czas od Zmartwychwstania do Pięćdziesiątnicy. Za to mamy dwie soboty, gdzie szczególnie modli się za zmarłych. Są to Powszechne Soboty Dusz („Soboty Rodzicielskie”): sobota przed Wielkim Piątkiem oraz sobota przed świętem Pięćdziesiątnicy. Również w okresie Wielkiego Postu są specjalne dni modlitwy za dusz zmarłych, czyli druga, trzecia i czwarta sobota.

W kręgu krajów protestanckich nie ma specjalnego dnia modlitwy za dusz zmarłych. Po prostu nie ma takiej potrzeby, gdyż po śmierci dusza trafia w dwa miejsca: albo do nieba, albo do piekła. Za to na przykład pierwszego listopada luteranie obchodzą dwa święta związane ze wspominaniem Świętych Pańskich i osób, które odeszły. Oczywiście N

Przyjrzyjmy się, jak to wygląda w kilku wybranych krajach.

Przenieśmy się na początek do Ameryki Południowej i Północnej.

W Meksyku świętowanie zaczyna się 31 października. Jest to pierwsza część Dia de los Muertos, która poświęcona jest zmarłym dzieciom zwanym aniołkami. Na grobach dzieci kładzie się zabawki. Natomiast 1 i 2 listopada wspomina się dorosłych. Dia de los Muertos jest radosnym świętem. W poprzedzający święto czas domy są sprzątane specjalnie na okazję przyjścia zmarłych. W sklepach można kupić specjalne słodycze i figurki w kształcie szkieletów i trupich czaszek. Budowane są ołtarzyki, na których prócz zdjęć zmarłej osoby umieszcza się jej ulubione dania czy trunki. Popularnym zwyczajem jest też biesiadowanie na grobach zmarłych, często przez całą noc.

W Ekwadorze rodziny zasiadają do wspólnego biesiadowania i wspominają zmarłych. Spożywany jest chleb guagua i pita jest colada morada (napój z jeżyn i fioletowej kukurydzy). Ekwadorscy Indianie odwiedzają groby zmarłych. Przynoszą im na groby ulubione potrawy. Jest to związane z wierzeniami, iż dopiero gdy zmarli się najedzą, sami będą mogli ucztować. Innym zwyczajem jest gra w kości na grobach. Jest to sposób rozmowy ze zmarłymi. Wyrzucane numery mają swoją symbolikę w potrzebach lub zarzutach zmarłych.

Na Haiti jest silna tradycja voodoo. Osoby odwiedzają cmentarze, by złożyć hołd duszom zmarłych bliskich. Świętu o nazwie Fet Gede towarzyszą tańce i malowanie twarzy. Przy tej okazji składa się ofiary z jedzenia i pije alkohol (głównie rum). Istotnym elementem jest uczczenie ducha Barona Samedi jako ojca wszystkich duchów śmierci Guédé. Osoby przebierające się za Barona zakładają czarny frak z cylindrem, ciemne okulary i popijają rum. Zgodnie z wierzeniami Baron Samedi po śmierci odkopuje groby i wita dusze, by później poprowadzić je do świata zmarłych

Za to w Peru 1 listopada obchodzi się święto Dzień Życia (Día de los Difuntos). Podczas święta rodziny i znajomi spotykają się na tradycyjnym posiłku z wieprzowiny (lechon). Częścią święta jest też pieczenie chlebków w kształtach lalek, niemowląt czy koni. Gdy zmarły miał swoje ulubione danie, to też znajdzie się ono na stole jak też na jego grobie. Na cmentarzach można też spotkać szamanów odprawiających swoje rytuały oraz – szczególnie w stolicy Peru Limie – muzyków i tancerzy upamiętniających w ten sposób zmarłych.

W Stanach Zjednoczonych, prócz tradycji meksykańskiego Dia de los Muertos czy polskiego dnia Wszystkich Świętych, mamy oczywiście Halloween. Geneza tego świętowania sięga czasów celtyckich i została sprowadzona przez irlandzkich imigrantów. Właściwa nazwa to All Hallows Eve, czyli Wigilia Wszystkich Świętych. Symbolem tego święta jest wydrążona dynia ze świeczką w środku. Popularne są korowody dzieci i młodzieży przebranych w kostiumy czarownic, wampirów i duchów. Można spotkać grupy dzieci chodzące od domu do domu z pytaniem „cukierek albo psikus”. Ten już bardzo skomercjalizowany zwyczaj dociera już do wielu różnych krajów. We Francji nazywa się La fête de Halloween, w Holandii za to zabawa związana z Halloween trwa cały tydzień.

A teraz Azja

Odwiedzimy Filipiny, gdzie 1 listopada jest dniem wolnym od pracy.  W tym dniu Filipińczycy udają się na cmentarze. Często Filipińczycy przy grobach ustawiają namioty. Same groby dekorowane są kolorowymi ozdobami. Świętowanie odbywa się przez całą noc. Można też będzie spotkać nocne korowody – zespoły muzyczne zwane pangangaluluwa, które śpiewają i grają w imieniu zmarłych.

W Japonii święto zmarłych nazywane jest o-bon lub bon-matsuri, czyli Festiwal Bon, Festiwal Lampionów. Jest to kilkudniowe święto zmarłych w buddyzmie japońskim. W tym czasie, czyli w połowie lipca lub sierpnia oddaje się cześć duchom przodków. Wynika to z wiary Japończyków, iż dusze zmarłych powracają na Ziemię. Dlatego też wielu Japończyków bierze sobie wolne w pracy i jedzie w rodzinne strony, by nawiedzić groby przodków. Na ulicach miast i przed świątyniami odbywają się rytualne tańce Bon-Odori. Do zwyczajów należy też zapalanie lampionów (bon-dōrō) przed domami, puszczanie na wodę płonących lampionów czy planie „ognisk pożegnalnych” odprowadzających dusze zmarłych w ostatni dzień świąt.

W Chinach pamięć o zmarłych celebruje się przez cały miesiąc. Siódmego miesiąca każdego roku według kalendarza księżycowego duchy przemierzają ziemię. By je przebłagać bliscy zmarłych zostawiają im żywność oraz palą ofiarne podarunki.

Europa

Na Półwyspie Iberyjskim, w Hiszpanii groby przyozdobione są elektrycznymi lampkami. Zwyczajem jest odwiedzanie cmentarzy głównie przez starsze osoby ubrane na czarno. W niektórych częściach Hiszpanii rozpalane są ogniska wskazujące zmarłym drogę do domu. Przy tych ogniskach piecze się też kasztany. Za to w różnych częściach Hiszpanii możemy spotkać wiele ciekawych zwyczajów. I tak w Galicji na cmentarzu spotkamy osoby przy grobach bliskich zjadające pierogi. W Walencji dzień przed Zaduszkami zapala się w domach świece. W okolicach miasta Teruel istnieje zwyczaj najadania się do syta, by złe duchy nie miały miejsca do zagoszczenia w ciele.

W sąsiedniej Portugalii również praktykuje się odwiedziny grobów bliskich. 1 listopada kultywowany jest zwyczaj „Pao-por-Deus” (chleb dla Boga), który wywodzi się jeszcze z pogańskiego kultu zmarłych. Wówczas przynosiło się na groby jedzenie i wino dla duchów bliskich. Jednak z biegiem czasu, tradycja ta wpisała się na stałe w obchody Wszystkich Świętych. Od  godzin porannych 1 listopada, dzieci w małych grupkach chodzą od domu do domu, śpiewając tradycyjne piosenki, wołając „Pao-por-Deus” i prosząc o słodycze i owoce. W niektórych regionach Portugalii dzieci noszą ze sobą kukiełki przedstawiające czarownice.

W Niemczech są różne tradycje związane ze świętem zmarłych. W południowych u zachodnich pięciu landach, gdzie większość jest katolicka odwiedza się groby. Podobnie jak u nas na groby przynosi zapala znicze i czasami kwiaty. W niektórych regionach południowych landów dzień Wszystkich Świętych jest ustawowo wolnym od pracy. W Berlinie i w północnych protestanckich landach takiego zwyczaju nie ma.

We Francji dzień Wszystkich Świętych (fr. La Toussaint) jest dniem wolnym od pracy. Choć na cmentarzach jest mało osób. Ci, którzy odwiedzają groby, kładą kwiaty. Nie ma zwyczaju palenia zniczy. Za to tłumy paryżan i turystów spotkamy na paryskim cmentarzu Père-Lachaise, gdzie mnóstwo kwiatów zobaczymy na grobie Fryderyka Chopina czy Jima Morrisona.

Ciekawym świętem są Zaduszki Archanielskie w Bułgarii. W sobotę poprzedzającą kalendarzowe Święto Zmarłych – prócz pamięci najbliższych – celebruje się pamięć żołnierzy poległych w różnych wojnach. Wieńce są składane na wojskowych cmentarzach oraz w Sofii przy Grobie Nieznanego Żołnierza. Jeśli już Bułgarzy odwiedzą groby bliskich, to prócz zapalania świec polewają groby odrobiną czerwonego wina, symbolizującego krew Chrystusa.

Nie sposób jeszcze wspomnieć o zwyczajach romskich w dniu zmarłych. tego dnia Romowie odwiedzają groby swoich najbliższych (w części są to rodzinne grobowce) przy których ucztują wraz z piciem alkoholu wnosząc toasty ku czci zmarłych. Część jedzenia i picia przeznaczona jest dla zmarłych.

Według tych samych wierzeń ludowych, w noc poprzedzającą Dzień Zaduszny, dusze zmarłych bliskich wracają do swoich domów. Stąd też dawniej na polskich wsiach, w tę noc przygotowywano i wystawiono za okna pokarmy i napoje, którymi mogliby się posilić dusze przodków. Co ciekawe ten zwyczaj ostał się na Słowacji, gdzie do tej pory Słowacy w Zaduszkową noc stawiają przygotowane na tę okazję potrawy na stole.

 

 

źródła:

https://es.wikipedia.org/wiki/Conmemoración_de_los_Fieles_Difuntos

https://www.tvp.info/17477461/1-listopada-na-swiecie-jak-wspomina-sie-zmarlych-w-innych-krajach

http://www.wgmedia.eu/aktualnosci/wydarzenia/2794-jak-obchodzone-jest-swieto-zmarlych-w-innych-krajach

https://www.polskieradio24.pl/5/3/Artykul/2209105,Jak-wspominamy-zmarlych-w-roznych-kulturach-i-religiach

Jak wygląda święto zmarłych w innych kulturach

 

 

fotografie własne autora oraz:

Meksyk, ołtarz na ulicy: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:DiaDeMuertosXochimilcoDFMexico_009.jpg

Japonia, lampiony: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Eiheiji_TourouNagashi.jpg

Grób Chopina: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pary%C5%BC_p%C3%A8re-lachaise_chopin.JPG

 

Add a Comment

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *